چقدر با آب سیاه چشمی یا گلوکوم آشنایی دارید؟

گلوکوم یا آب سیاه چیست؟

بیماری آب‌سیاه، به معنای بالارفتن فشار داخل چشم است که در نهایت باعث می‌شود به عصب بینایی، آسیب بزند. این بیماری در برخی از افراد هیچ‌گونه علائمی ندارد و زمانی فرد را مطلع می‌کند که آسیب‌های زیادی به او وارد شده است. آسیب‌های وارد شده از این بیماری می‌تواند سبب کاهش بینایی و کوری مطلق شود که متأسفانه غیرقابل‌بازگشت خواهد بود. 

کلید اصلی این بیماری، شناسایی به‌موقع آن و پیشگیری از اوج گرفتن است.

طبق گفته متخصصان و جراحان چشم:

"حدوداً 2 درصد از مردم به بیماری آب‌سیاه یا گلوکوم مبتلا هستند؛ به‌گونه‌ای که حتی تعدادی از آنها از بیماری خود مطلع نیستند. ازآنجایی‌که بیماری آب‌سیاه می‌تواند نتایج غیرقابل‌بازگشت داشته باشد، قطعاً وجود این بیماری بدون آگاهی فرد دارای خطر زیادی است. "

چه کسانی  در خطر ابتلا به آب سیاه هستند؟ 

• افرادی با داشتن سابقه خانوادگی گلوکوم 
• افرادی باسابقه بیماری‌های چشمی همانند آب مروارید، تب‌خال چشمی و ...
• افرادی باسابقه ضربه‌های چشمی 
• بیماران مبتلا به اختلالات تیروئیدی 
• بیماران دیابتی 
• افراد مبتلا به نزدیک‌بینی شدید 
• مصرف‌کنندگان داروهای کروتن دار
• میان‌سالان 

علائم آب‌سیاه چیست؟ 

علائم بیماری آب‌سیاه در برخی از افراد می‌تواند خاموش باشد؛ در واقع بیش از نیمی از افراد که مبتلا به این بیماری هستند هیچ‌گونه علائمی ندارند. دسته‌ای دیگر از افراد که دارای علائم آب سیاه هستند نشانه‌های زیر را احساس می‌کنند:

• سردرد
• تهوع
• استفراغ
• درد و قرمزی چشم
• سفت شدن کره چشم
• وجود نقاط کور در میدان دید
• داشتن دید بد در شب

تفاوت آب سیاه و آب مروارید در چیست؟

گلوکوم بر روی اعصاب بینایی اثر می‌گذارد و فشار داخل چشمی را بالا می‌برد. اما در آب مروارید چشم، پروتئین‌های داخل لنز از بین می‌روند و می‌شکنند و باعث کدر شدن عدسی می‌شوند. کاتاراکت درد ندارد و به مرور زمان ایجاد می‌شود. اما گلوکوم می‌تواند به مرور زمان یا ناگهانی ایجاد شود و می‌تواند دردناک هم باشد.

تشخیص آب سیاه

معاینات منظم چشم پزشکی بهترین راه است . معاینه کامل چشم شامل موارد زیر می باشد

• اندازه گیری فشار داخل چشم یا تونومتری
• معاینه زاویه چشم یا گونیوسکوپی
• معاینه سر عصب بینایی
• بررسی میدان بینایی یا پریمتری

درمان گلوکوم

هر چند گلوکوم علاج قطعی ندارد ولی درمان های رایج بیماری را کنترل می کند و این تأییدی بر اهمیت تشخیص و درمان به هنگام است. بیشتر چشم پزشکان گلوکومی را که تازه تشخیص داده شده با دارو درمان می کنند ولی تحقیقات جدید نشان داده است که جراحی با لیزر، جایگزینی مطمئن و مؤثر است.

روش های درمانی گلوکوم شامل موارد زیر هستند:

• درمان دارویی

شایع ترین نوع درمان زودرس گلوکوم درمان دارویی است که به صورت قطره های چشمی و قرص تجویز می شود. این داروها به دو شکل سبب کاهش فشار داخل چشم خواهند شد.

بعضی باعث کاهش تولید مایع در چشم شده و بعضی به تخلیه بیشتر مایع از درون چشم کمک می کنند.

نکته مهم اینکه داروهای ضد گلوکوم باید تا زمانی که چشم پزشک تعیین می کند مصرف شوند.

• جراحی با لیزر 

جراحی با لیزر به تخلیه مایع از درون چشم کمک می کند. هر چند از این روش می توان در هر زمانی استفاده کرد ولی معمولا بعد از درمان دارویی به کار می رود. در بسیاری موارد بیمار باید بعد از جراحی لیزری نیز دارو مصرف کند.

انواع گلوکوم

گلوکوم زاویه باز

هرچند گلوکوم زاویه باز شایع ترین نوع این بیماری است ولی گلوکوم انواع دیگری به شرح زیر دارد:

گلوکوم زاویه باز در ابتدا علامت خاصی ندارد. دید فرد طبیعی بوده و دردی احساس نمی کند. با ادامه یافتن بیماری، فرد متوجه می شود اشیاء روبرویش را خوب می بیند ولی اجسامی را که در کنار قرار داشته و باید از گوشه چشم به آنها نگاه کند به خوبی نمی بیند.

بیمار مبتلا به گلوکوم در صورت عدم درمان ممکن است ناگهان متوجه شود که "دید کناری" ندارد. درست مانند این است که از درون یک لوله به بیرون نگاه می کند. ادامه یافتن بیماری ممکن است سبب از بین رفتن باقی مانده دید حتی در مرکز شده و بیمار کور شود. (شکل های ۳ و ۴)

دید طبیعی	دید بیمار مبتلا به گلوکوم

گلوکوم با فشار طبیعی یا پایین

در گلوکوم با فشار طبیعی یا پایین، تخریب عصب بینایی و محدود شدن دید کناری به صورت غیر منتظره در افرادی رخ می دهد که فشار چشم شان طبیعی است. برای درمان این بیماران از همان روش های درمان گلوکوم زاویه باز استفاده می شود.

گلوکوم زاویه بسته

در گلوکوم زاویه بسته مایعی که در قسمت جلوی چشم قرار دارد به دلیل مسدود شدن زاویه توسط قسمتی از عنبیه (قسمت رنگی چشم) راهی برای خروج پیدا نمی کند. بیماران دارای این عارضه با افزایش ناگهانی فشار چشم مواجه می شوند و علائم آن شامل درد شدید، تهوع، قرمزی چشم و تاری دید است. گلوکوم زاویه بسته یکی از موارد اورژانسی است و بیمار باید به سرعت درمان شود. در صورت عدم درمان، ممکن است بیمار ظرف ۱ تا ۲ روز کور شود. بطور معمول، جراحی لیزری انسداد را برطرف کرده و بیمار را از کوری نجات می دهد.

گلوکوم مادرزادی

در گلوکوم مادرزادی، کودک به دلیل وجود یک نقص مادرزادی در زاویه، به گلوکوم مبتلاست. کودکان مبتلا معمولا علائم واضحی مانند چشم های کدر (cloudy eye)، حساسیت به نور و اشک ریزش شدید دارند. برای درمان این گروه هم بطور معمول از جراحی استفاده می شود زیرا داروهای ضد گلوکوم ممکن است اثرات نامشخصی روی شیرخواران داشته باشد؛ همچنین مصرف این داروها برای این گروه سنی مشکل است. در صورتی که جراحی بلافاصله پس از تشخیص انجام شود این کودکان شانس بسیار بالایی برای داشتن یک دید خوب خواهند داشت.

گلوکوم ثانویه

گلوکوم ثانویه می تواند عارضه ای از بیماری های دیگر باشد. این نوع گلوکوم بعضی اوقات ناشی از جراحی چشم، کاتاراکت پیشرفته، آسیب های چشمی، بعضی تومورهای چشمی، یا یووئیت (التهاب چشم) است. یکی از انواع به نام گلوکوم رنگدانه ای (Pigmentary Glaucoma) زمانی رخ می دهد که رنگدانه ها بصورت فلس از عنبیه جدا شده و با انسداد شبکه خروج مایع چشمی، مانع عبور آن می شوند. نوع شدیدی به نام گلوکوم نئوواسکولار (Neovascular Glaucoma) هم با دیابت مرتبط است. همچنین، داروهای کورتیکواستروئیدی (دارای کورتون) که برای درمان التهاب های چشمی و دیگر بیماری ها کاربرد دارند ممکن است در تعداد کمی از بیماران سبب شروع گلوکوم شوند